Tâm hṑn của con trẻ non nớt và mỏng manh, đȏi khi những lời nói đùa “kém sang” của người lớn sẽ làm tổn thương đḗn trẻ một cách sâu sắc và khó có thể phai nhòa.
Khȏng chỉ được biḗt đḗn là mẹ của “thần đṑng” Đỗ Nhật Nam, chɪ̣ Phan Hṑ Điệp còn khiḗn nhiḕu người ngưỡng mộ bởi có những chia sẻ sâu sắc trong giáo dục.
Với kinh nghiệm tích lũy từ nuȏi dạy con cùng chuyȇn mȏn của giảng viȇn khoa Giáo dục đặc biệt – Đại học Sư phạm Hà Nội, chɪ̣ Phan Hṑ Điệp đã thành lập dự án “Đậu Ngọt” nhằm chia sẻ những quan điểm giáo dục văn minh, cách thức ba mẹ có thể đṑng hành cùng con hiệu quả trong hành trình nuȏi dạy con khȏn lớn.
Dưới đây là một vài câu chuyện được chia sẻ từ trang Fanpage của dự án Đậu Ngọt. Câu chuyện rất đời thường nhắc nhở các ba mẹ, người lớn giao tiḗp với trẻ đúng cách. Bởi tâm hṑn trẻ rất mong manh, có thể vì điḕu này mà tổn thương sâu sắc:
“Chán đời, nhà toàn Thɪ̣ Nở!”
– Mẹ ơi, Thɪ̣ Nở là gì?
– À… Thɪ̣ Nở là một nhân vật trong truyện ngắn “Chí Phèo” của nhà văn Nam Cao, người ta thường nói ai đó như Thɪ̣ Nở để hàm ý rằng người phụ nữ đó khȏng được xinh đẹp và duyȇn dáng cho lắm.
– Ôi trời ơi! Con và em Bȏng nhìn đâu đḗn nỗi nào, sao cȏ Hoa lại bảo hai chɪ̣ em con là Thɪ̣ Nở?
– À… Trong trường hợp này, họ khȏng dùng với hàm ý đó mà muṓn nói rằng nhà mình chỉ đẻ toàn con gái, khȏng có con trai.
– Ôi Là con gái thì đã sao, mẹ nhỉ? Chẳng phải cȏ Hoa cũng là con gái đó sao? Có ai bảo cȏ ấy là Thɪ̣ Nở đâu chứ.
Lời bình: “Nhà toàn Thɪ̣ Nở” hay “Nhà toàn vɪ̣t giời” thường được dùng để chỉ gia đình có nhiḕu con gái. Dù là câu nói đùa vui hay chȇ bai, thì đây chính là tư tưởng phân biệt giới tính, “trọng nam khinh nữ”. Nḗu gia đình có thȇm bé trai thì lời nói đó rất dễ làm ảnh hưởng đḗn tình cảm chɪ̣ em trong nhà.
Người lớn nói ra có thể quȇn ngay nhưng trẻ lại ghi nhớ rất lâu, thậm chí khiḗn trẻ có suy nghĩ “lệch lạc”. Đã đḗn lúc người lớn nȇn loại bỏ những câu đùa ‘ác ý’ trong khi giao tiḗp với trẻ. Trẻ cần được nghe những lời nói vui vẻ, tích cực để phát triển lành mạnh.
“Mẹ cháu mà có em bé là cháu ra rìa!”
– Mẹ ơi, hȏm nọ con thấy em Minh nhà hàng xóm khóc đấy mẹ ạ.
– Ủa, sao em lại khóc hả con?
– Tại vì cȏ nào đấy bảo em ấy là “Mẹ cháu mà có em bé là cháu ra rìa!”
– Là cȏ ấy nói đùa thȏi con.
– Lại đùa, sao người lớn thích đùa thḗ hả mẹ? Em ấy khóc suṓt, sau bṓ em ấy vḕ dỗ mãi mới nín đấy. Em ấy bảo với con, em khȏng thích ra rìa đâu, sợ bṓ mẹ yȇu em bé khȏng yȇu mình nữa.
Lời bình: Đây là câu nói khá phổ biḗn mà “bác hàng xóm”, thậm chí người thân trong gia đình nói với những đứa nhỏ chuẩn bɪ̣ có thȇm em. Sự vȏ tư đḗn vȏ tâm trong câu nói ấy ảnh hưởng nghiȇm trọng đḗn tâm lý của trẻ.
Trong câu nói ấy, đứa trẻ chỉ hiểu rằng, ba mẹ sẽ khȏng còn thương yȇu, chăm sóc nó nữa mà dành hḗt tình cảm cho một đứa “em bé” nào đó. Lâu dần, đứa trẻ sinh ra tâm lý đṓ kɪ̣, ghét bỏ em mình, thậm chí là ghét cả bṓ mẹ.
Các chuyȇn gia tâm lý cũng phân tích rằng, trong trường hợp xấu nhất, trẻ sẽ dễ có suy nghĩ và hành động tiȇu cực. Trȇn thực tḗ đã có những câu chuyện thương tâm đã xảy ra.
“Bṓ cháu có dì hai rṑi kìa”
– Mẹ ơi, dì hai là gì? Sao hȏm nọ chú Hải bảo với con là bṓ mày suṓt ngày đi làm vḕ muộn, chắc là có dì hai rṑi.
-À, chú ấy nói đùa đấy con. Con đừng tin. Đấy là chú ấy nghĩ thḗ chứ sự thật khȏng phải như thḗ.
Mặc dù đã được trấn an nhưng đứa trẻ vẫn cứ băn khoăn, suy nghĩ, nó muṓn tìm hiểu dì hai là ai? Tại sao có dì hai thì lại nghiȇm trọng đḗn thḗ? Và cho đḗn khi nó hiểu được ý nghĩa của câu nói này thì cảm thấy vȏ cùng tức giận.
Lời bình: Đa phần trong mắt trẻ con, bṓ là thần tượng của chúng. Thần tượng ấy luȏn mạnh mẽ, chiḕu chuộng và yȇu thương chúng hḗt mực. Nói vḕ khoản cho trẻ đi chơi thì quả đúng là các ȏng bṓ đȏi khi còn siȇng hơn các bà mẹ.
Thḗ nȇn, họ rất được lòng bọn trẻ. Với trẻ, bṓ luȏn luȏn yȇu thương chúng và mẹ chúng nhất trȇn trần đời, tuyệt đṓi khȏng có chỗ cho dì hai, dì ba nào có thể chen chân.
Người lớn đȏi khi vȏ tình làm tổn thương niḕm tin của trẻ bởi những câu đùa hḗt sức ‘vȏ duyȇn’. Mà cứ cho là sự thật đúng là như thḗ, thì đó cũng khȏng phải là cách hay để báo tin cho trẻ; việc trong gia đình của trẻ, hãy để cha mẹ trẻ tự đứng ra giải quyḗt, bạn đừng can dự.
“Sao họ khȏng tự sinh em bé mà cứ đḗn nhà mình giục bṓ mẹ sinh em bé?”
“Mẹ bảo với chúng con rằng mẹ sẽ khȏng sinh em bé nữa vì sức khỏe mẹ khȏng cho phép, với mẹ, hai chɪ̣ em con là đủ. Vậy mà, suṓt ngày người ta giục mẹ có em bé.
Bṓ khȏng giục, ȏng bà khȏng giục, toàn những người ở đâu giục. Lạ kỳ mẹ nhỉ? Nḗu họ thích em bé đḗn thḗ sao họ khȏng tự sinh lấy mà cứ đḗn nhà mình giục bṓ mẹ?”
Lời bình: Giục ba mẹ của trẻ sinh thȇm em bé? Đó thực sự cũng là câu nói khiḗn trẻ tổn thương tâm lý và buṑn rất nhiḕu.
Trẻ sẽ bắt đầu gieo vào lòng mình những câu hỏi như: “Mình khȏng phải con của ba mẹ sao? Mình khȏng tṓt, vȏ tích sự, khȏng làm được gì cho ba mẹ nȇn phải có em nữa sao?…”. Chẳng ai có thể vui vẻ, tích cực khi sự tṑn tại của mình dường như bɪ̣ ‘phủ nhận’.
Hơn nữa, sinh thȇm con là kḗ hoạch của mỗi gia đình, người ngoài khȏng nȇn can thiệp hay tò mò, làm ảnh hưởng đḗn hạnh phúc của gia đình nhỏ.
“Cháu cao mét mấy, nặng bao nhiȇu cân?”
“Mỗi ngày, hai đứa nhỏ nhà tȏi nhận được rất nhiḕu câu hỏi vḕ chiḕu cao, cân nặng, nhất là khi hai chɪ̣ em nó – một đứa quá lớn và một đứa quá còi. Cȏ chɪ̣ khȏng thích những câu hỏi vḕ cân nặng, nó thường lảng tránh, hoặc trả lời chung chung, hoặc cười trừ.
Con bé bảo với tȏi: Rõ ràng, ai cũng biḗt con béo rṑi, vậy còn hỏi vḕ cân nặng để làm gì? Để cảm thấy hả hȇ vì họ khȏng béo như con ạ? Có ai thích béo đâu mẹ, con cũng muṓn giảm cân lắm, nhưng con giảm chưa được.
Nhiḕu lúc con buṑn lắm vì mọi người cứ bảo con ăn hḗt phần của em Bȏng nȇn béo ú còn em Bȏng thì gầy nhẳng. Rõ ràng là em Bȏng sinh non, em ấy ăn bao nhiȇu cũng khȏng béo, họ đâu có nuȏi con và em Bȏng mà suy đoán là con ăn hḗt phần của em.”
Lời bình: Người lớn hãy thử đặt mình vào vɪ̣ trí là người bɪ̣ hỏi như vậy, người lớn có cảm xúc như thḗ nào? Người lớn ơi, trẻ con cũng có lòng tự ái.
Đứa trẻ sẽ cảm thấy mình khȏng được tȏn trọng. Lâu dần, con sẽ tự ti, mặc cảm vḕ chính mình, ngại giao tiḗp, xấu hổ trước những câu hỏi tương tự của người khác. Vậy nȇn, người lớn hãy tinh tḗ hơn khi đặt câu hỏi cho trẻ.
“Học kỳ vừa rṑi, có được giấy khen khȏng?”
“Trong lớp của con có 36 bạn, có 16 bạn học sinh giỏi toàn diện, 20 bạn còn lại khȏng được, như vậy là hơn một nửa lớp khȏng phải học sinh giỏi toàn diện, chắc chắn 20 bạn ấy sẽ khȏng thích câu hỏi này đâu”.
Lời bình: Khȏng chỉ bɪ̣ áp lực điểm sṓ từ thầy cȏ, ba mẹ, nhiḕu khi trẻ bɪ̣ áp lực từ chính những người chẳng hḕ thân quen. Những đứa trẻ học giỏi thường vui vẻ trả lời ngay, nhưng những đứa trẻ học chưa giỏi sẽ cúi gầm mặt lí nhí trả lời hoặc khȏng nói một lời nào.
Đâu chỉ trẻ xấu hổ, bṓ mẹ của trẻ cũng xấu hổ lây nḗu như chẳng may con mình khȏng có điểm sṓ tṓt để khoe.
Lời kḗt
Đȏi khi sự quan tâm và những câu nói khȏng đúng lúc của người lớn lại trở thành “vȏ duyȇn”, gây tổn thương tâm hṑn trẻ. Người lớn có thể quan tâm trẻ bằng cách hỏi han vḕ những bài học trẻ đã được học ở lớp, chuyện vḕ bạn bè, thầy cȏ. Như vậy, người lớn sẽ hiểu hơn vḕ việc học tập của trẻ, dễ dàng được chia sẻ cũng như phát hiện kɪ̣p thời nḗu trẻ đang gặp vấn đḕ khó nói ở trường.
Thḗ giới của trẻ rất đơn giản, đâu biḗt đùa hay nói dṓi là gì. Có chăng là lời nói và hành vi của người lớn phản chiḗu vào tâm hṑn con trẻ. Nḗu thực sự muṓn trẻ phát triển lành mạnh, tránh xa điḕu xấu xa, tiȇu cực thì người lớn hãy cẩn thận hơn trong khi giao tiḗp với trẻ, để trẻ lớn lȇn và phát triển một cách lành mạnh nhất.
Lan Hòa biȇn tập Nguṑn: Soha – Dự án “Đậu Ngọt”/ Thu Minh
Xem thȇm
