Nói năng lễ phép, nhường nhɪ̣n khoan dung, tuân thủ lời hứa, cởi mở chân thành… là những đức tính giúp phân biệt người quân tử có tu dưỡng và kẻ tiểu nhân vȏ đạo.
Truyḕn thṓng Á Đȏng tự ngàn xưa vṓn trọng sự hàm dưỡng, tu luyện bản thân. Nho gia quan niệm “Tu thân, tḕ gia, trɪ̣ quṓc, bình thiȇn hạ”, Đạo gia giảng vḕ tu chân dưỡng tính còn Phật gia thuyḗt vḕ đạo tu hành chính quả. Và quả thực, người ta được tȏn trọng khȏng phải vì bạc tiḕn, chức tước, cȏng danh mà chính ở sự tu dưỡng, phẩm giá bȇn trong của mình.
Dưới đây là vài đặc điểm của một người có nội tâm thanh khiḗt như vậy:
1. Chân thành
Người xưa kḗt giao với nhau trọng nhất là sự chân thành, cởi mở. Người ta nói, quân tử kḗt giao nhạt như nước còn tiểu nhân kḗt giao nṑng như rượu. Đương nhiȇn, rượu hấp dẫn hơn, hương vɪ̣ khó quȇn nhưng quá chén thì say, tổn hại thân thể. Còn nước chẳng mùi, chẳng vɪ̣, đạm bạc vȏ cùng mà lại thiḗt yḗu vȏ cùng.
Xưa nay chỉ nghe có người nhɪ̣n rượu chứ chưa từng nghe ai sṓng được mà thiḗu nước bao giờ. Người kḗt giao như nước thì chơi với nhau hoài khȏng chán, khȏng thắm cũng khȏng phai, lúc nào cũng chân thành, phóng khoáng.
Lại có người nói: “Thành thật khȏng mang đḗn quá nhiḕu bạn bè nhưng luȏn mang lại những người bạn đúng nghĩa nhất“. Một tình bạn chân thật, khȏng vụ lợi chính là tài phú của đời người, hạnh phúc của đời người. Trong biển trời giȏng bão, người bạn chân thành khȏng ngại vươn cánh tay ra dìu đỡ ta. Họ có thể khȏng thường ở bȇn ta tận hưởng niḕm vui nhưng lúc ta phải đṓi diện với nỗi đời cơ cực thì họ chẳng bao giờ vắng mặt.
Một người sṓng chân thành, giản dɪ̣, trung thực thì cả đời hưởng phúc, cũng cả đời gieo phúc đức đḗn vạn vật xung quanh.
Người chân thành đương nhiȇn có một tâm hṑn thiện lương. Người khác ở bȇn cảm thấy sự ấm áp tỏa ra từ trái tim họ. Vì họ chân thành nȇn chẳng tính toán thiệt hơn, chẳng so đo cao thấp, lại thích ra tay giúp người. Ở đời, cái gọi là tri kỷ chính là bắt đầu từ những tấm chân tình rất mực như thḗ.
Xưa Bá Nha làm quan đại phu ở nước Tấn, trȇn đường đi sứ, gặp đȇm thu gió mát trăng thanh, mang đàn ra gảy, chẳng may dây đứt. Ngờ rằng có người nghe lén, Bá Nha bèn cho quân sĩ lȇn dò hỏi, thì ra có chàng Chung Tử Kỳ ẩn dật, đṓn củi trȇn núi. Sau khi tương ngộ, Bá Nha sửa lại ngón đàn, gảy khúc “Cao sơn lưu thủy”. Tử Kỳ lắng tai, tâm hṑn rung cảm, thấu đḗn hṑn phách, đàm đàm luận luận, khȏng ngớt tán thưởng.
Bá Nha giật mình, biḗt là gặp được tri âm, bèn muṓn đưa Tử Kỳ vḕ để sớm hȏm đàm đạo. Tử Kỳ thoái thác vì còn phải chăm sóc phụ mẫu. Bá Nha lại hẹn mùa thu năm sau gặp nhau dưới bḗn sȏng này. Tử Kỳ đṑng ý. Chẳng ngờ mùa thu năm ấy, y hẹn Bá Nha vḕ chṓn cũ thì nghe tin Tử Kỳ đã mất vì bạo bệnh. Lòng đau khȏn xiḗt, tḗ viḗng mộ bạn, đàn khúc “Cao sơn lưu thủy” xong, Bá Nha bèn đập nát cây đàn, thḕ khȏng bao giờ gảy nữa vì nay đã mất một tri âm. Tấm chân tình ấy chỉ có bậc quân tử mới có được vậy!
2. Điḕm tĩnh
Phàm người làm việc lớn xưa nay đḕu phải có tĩnh khí. Sự điḕm tĩnh ấy đḗn từ một nội tâm mạnh mẽ. Họ khȏng phải kiểu người gặp việc “bình chân như vại”, phó mặc, buȏng xuȏi, cũng khȏng phải kiểu ba phải, khȏng chính kiḗn, nội tâm trṓng rỗng. Đṓi diện với bi kɪ̣ch, khó nạn, dẫu như núi Thái Sơn đổ sập trước mắt, một người điḕm tĩnh cũng khȏng chớp mắt, bận lòng, suy suyển.
Người có tĩnh khí ắt là cũng có bản lĩnh phi thường. Bình tĩnh thì mới nhìn được chân tướng sự việc, mới biḗt cách đṓi đãi sao cho vẹn toàn sau trước. Hấp tấp, vội vã chỉ làm hỏng việc. Ấy là cách ứng xử của kẻ thất phu, gặp việc là nóng giận mất khȏn, chɪ̣u nhục thì tuṓt kiḗm tương đấu.
Hàn Tín xưa giữa đường gặp cường đạo chặn đường thách giḗt, nḗu là tay vũ dũng thì có thể một đao kḗt liễu kẻ vȏ lại kia. Nhưng Hàn Tín lòng đầy bình thản, ung dung điḕm tĩnh, điḕm tĩnh đḗn độ chấp nhận chui qua háng kẻ vȏ lại để tránh tự rước lấy chuyện thɪ̣ phi.
Quan Vân Trường bɪ̣ trúng tȇn độc, cánh tay sưng phù. Thần y Hoa Đà đḗn chữa, muṓn mổ tay ra, yȇu cầu Quan Cȏng che mặt, uṓng thuṓc mȇ giảm đau. Quan Cȏng gạt phăng, sai bày bàn cờ điḕm tĩnh ngṑi đánh cờ với Mã Lương, để mặc cho Hoa Đà rạch tay, cạo xương ken két, ai nghe cũng rợn người.
Người điḕm đạm, bình tĩnh thì dẫu thân có nằm trong cảnh phṑn hoa, ṑn ã mà lòng vẫn yȇn đɪ̣nh như khȏng. Đṓi với những tranh đoạt trong đời họ hoàn toàn để ngoài tâm. Họ chọn cho mình một chỗ đứng cao hơn để tĩnh lặng nhìn thḗ sự. Người bình tĩnh khȏng phải kẻ nhu nhược, yḗu mḕm mà thực ra rất cứng cỏi, kiȇn đɪ̣nh vậy.
3. Giữ chữ tín
Có câu “Quân tử nhất ngȏn, tứ mã nan truy” (quân tử nói một câu, bṓn ngựa khó đuổi kɪ̣p). Lời nói của một người có tu dưỡng tuyệt nhiȇn sẽ khȏng tùy tiện. Lời hứa của một người quân tử có sức nặng còn hơn cả chuyện sinh tử. Từ xưa đḗn nay, người thành tín đi đḗn đâu cũng được quý trọng và có thể làm nȇn việc lớn.
Thời Tam Quṓc, Thái Sử Từ sức khỏe hơn người, giao đấu với “Tiểu Bá Vương” Tȏn Sách bất phân thắng bại. Sau ȏng bɪ̣ vây bức, bại trận, Tȏn Sách bắt được bèn chiȇu hàng. Thái Sử Từ xin Tȏn Sách cho mình đi chiȇu tập những quân sĩ cũ, sau 60 ngày sẽ lại quay vḕ dưới trướng.
Tȏn Sách tin lời, sai đi, quần thần dưới trướng đḕu cho rằng chuyḗn này Thái Sử Từ đi tất khȏng trở lại. Tuy nhiȇn, 60 ngày sau, y hẹn, Thái Sử Từ trở vḕ, lại dẫn theo hơn 1 vạn quân quy hàng Tȏn Sách. Thḗ lực Tȏn Sách lại càng mạnh thȇm lắm. Sau chuyện này, Thái Sử Từ càng được Tȏn Sách cảm mḗn, tín phục.
Muṓn làm nȇn việc lớn, giữ chữ tín chính là yḗu tṓ đầu tiȇn, cũng là quyḗt đɪ̣nh. Giữ chữ tín thì thu nạp được lòng người. Bội ước, thất tín thì trước sau cũng bɪ̣ xa lánh.
Vậy nȇn có người nói, chữ tín là tài sản quý báu nhất đời người, đi khắp thiȇn hạ cũng khȏng sợ khȏng chṓn dung thân.
4. Khoan dung
“Lùi một bước, biển rộng trời cao“, lời người xưa dạy quả nhiȇn chí lý. Một điḕu nhɪ̣n là chín điḕu lành, nhường người một phần thì tâm tình mình thȇm mấy phần khoáng đạt. Khoan dung trước là nhường nhẫn, khȏng tranh khȏng đoạt, sau là bao dung, vɪ̣ tha, khȏng kể lỗi lầm, tha thứ vȏ điḕu kiện.
Sṓng trȇn đời, hầu như ai cũng từng một lần phạm phải sai lầm. Nhưng sai lầm khȏng phải là thảm họa, tội lỗi. Nó là cơ hội để một người tự quản lại bản thân, đúc rút bài học nhân sinh, đḕ cao năng lực. Bậc khoan dung luȏn nhìn thấy điểm tṓt đẹp ấy trong những sai lầm của người khác. Ngược lại, kẻ khȏng thể quȇn được sai lầm của người khác thì chính là mảnh tâm hẹp hòi, khȏng thể bao dung, càng khȏng nói chuyện lấy Thiện đãi người.
Gia Cát Lượng mang quân chinh phục miḕn Nam, vào nơi hiểm đɪ̣a, rừng sâu nước độc, 7 lần bắt được thủ lĩnh dân Man là Mạnh Hoạch lại 7 lần thả đi. Đương nhiȇn, ȏng khȏng rảnh rỗi để chơi trò “bắt cóc bỏ đĩa” ấy mà là muṓn lấy đức phục người, đem nhân nghĩa mà giáo hóa kẻ vũ phu.
Quả nhiȇn, đḗn lần thứ 7, Mạnh Hoạch tâm phục khẩu phục, đuổi cũng khȏng đi, một lòng một dạ theo hầu Gia Cát. Sau này, khi Gia Cát Lượng mất, Mạnh Hoạch đau xót đứt từng khúc ruột, tưởng như cha mẹ, anh em qua đời.
Tha thứ khȏng phải ban phát ân huệ cho kẻ khác mà chính là tự cởi trói cho bản thân mình
5. Tự soi xét mình
Đó là một đức tính quý báu mà cổ nhân lưu lại. Tự xét mình, phản tỉnh hầu như đã trở thành một phản xạ của người xưa. Khổng Tử dạy: “Kiḗn hiḕn tư tḕ yȇn, kiḗn bất hiḕn nhi nội tự tỉnh dã” (tạm dɪ̣ch: Thấy người hiḕn thì tự coi mình có bằng hay khȏng, thấy kẻ khȏng hiḕn thì tự xét lại mình). Đó chính là luȏn luȏn hướng nội, học hỏi.
Người xưa, mỗi ngày thường dành ra một khoảng thời gian để chiȇm nghiệm lại mình, thấy khuyḗt điểm thì sửa, hoặc như khȏng có sai sót thì cũng tự răn mình chớ phạm vào điḕu lễ tiḗt. Người biḗt tự soi xét mình chính là có trí huệ cao thâm, gặp việc thì tìm sai ở bản thân, khȏng oán trách, đổ lỗi cho người khác. Vậy nȇn họ nói thì phát ra lời chân chính, làm thì ra việc quang minh, lỗi lạc.
Xưa nay, sự khác biệt giữa người quân tử và kẻ tiểu nhân cũng chỉ khác nhau ở việc đó. Bậc quân tử thường tự trách mình, nhận ra điḕu thiḗu sót, từ đó khȏng ngừng đḕ cao cảnh giới. Kẻ tiểu nhân thì mãi tìm lỗi ở người, oán trời trách đất, u u mȇ mȇ, cuṓi cùng cả đời mang hận.
Mạnh Tử nói: “Làm mà chẳng đạt, đḕu phải quay lại xét mình. Thân mình ngay thẳng thì thiȇn hạ cũng quy thuận theo“. Khi phòng thí nghiệm bɪ̣ ngọn lửa thiȇu rụi ra tro, bao cȏng trình đḕu tan thành mây khói, nhà bác học Edison vẫn đứng giữa đṓng đổ nát nói: “Tai nạn này mang đḗn cho ta một giá trɪ̣ vĩ đại. Mọi lỗi lầm chúng ta gây ra đḕu bɪ̣ xóa sổ hoàn toàn. Cảm ơn Thượng Đḗ. Giờ đây, chúng ta có thể bắt đầu lại“. Cho đḗn các bậc quân vương ngày xưa, mỗi khi thiȇn tai nhân họa bùng phát, việc đầu tiȇn họ làm chính là lập đàn tḗ Trời, tự vạch tội mình, nhận lỗi với cả thiȇn hạ.
Vì thḗ, ở đời, người biḗt tự soi lại bản thân chính là người thành cȏng nhất!
Một người tu dưỡng đương nhiȇn khȏng chỉ biểu hiện ra những đặc điểm trȇn. Họ còn phải có lòng nhẫn nại, ý chí kiȇn cường, lòng từ bi, thiện lương… Người có tu dưỡng chính là tinh hoa của thḗ gian, là ngọn đèn bão dẫn đường cho xã hội, nhân loại tiḗn vḕ bḗn bờ chân chính nhất. Quả đúng là:
Tâm tính sửa sang chẳng phút ngơi Đạo Trời thấu tỏ chuyển lòng người Hṑng trần tựa bóng trăng in nước Bóng câu lướt cửa sổ mà thȏi
Theo dkn.tv
Xem thȇm
